คุณเคยรู้สึกไหมครับว่า เลื่อยมือ ที่เคยตัดไม้ลื่นๆสบายๆ แต่เดี๋ยวนี้กลับต้องออกแรงเยอะขึ้นเรื่อยๆ แถมบางทีตัดยังไงมันก็ไม่ตรงเหมือนเดิมซ่ะแล้ว ถึงแม้ว่าคุณจะบำรุงรักษาอย่างถูกต้อง แค่ไหน เลื่อยมือ ก็จะสึกหรอไปตามกาลเวลาของมันเอง คำถามก็คือ “เลื่อยมืออไม่คมแล้ว ต้องทิ้งเลยไหม?” หรือจริง ๆ แล้ว “มันยังลับให้กลับมาคมเหมือนเดิมได้อยู่หรือเปล่า?” ถ้าคุณกำลังสงสัยเรื่องนี้อยู่ บอกเลยว่ามาถูกที่แล้วครับล่ะครับ

ในบทความนี้ผมจะพาคุณลับ เลื่อยมือ แบบไม่มีกั๊ก ตั้งแต่การดูว่า เลื่อยมือ แบบไหนลับได้บ้าง? อุปกรณ์ต้องใช้อะไร? วิธีลับทำยังไง? เพื่อที่จะช่วยให้คุณยืดอายุ เลื่อยมือ คู่ใจของคุณไปอีกได้หลายๆปีเลยแหละครับ

เลื่อยมือ ไม่คมเกิดจากอะไร?

ก่อนที่ผมจะพาคุณไปถึงเรื่องการลับ เลื่อยมือ ผมจะพาคุณมาคุยกันก่อนว่า “ทำไม? เลื่อยมือ ถึงไม่คม” ทั้งๆที่ตอนซื้อใหม่มันก็ยังคมอยู่แท้ๆ ใช้งานดีไม่มีสะดุดเลยด้วยซ้ำ แล้วอะไรล่ะที่ทำให้มันค่อยๆ ทื่อไปเรื่อยๆ จนวันหนึ่งเราหยิบมาแล้วรู้สึกว่า… เอ๊ะ! ทำไมมันตัดไม่เข้าเหมือนเดิม!? เอาล่ะครับผมจะพาคุณไปดูต้นเหตุหลักๆ ที่ทำให้ฟันเลื่อยหมดคมกัน

1. การใช้งาน เลื่อยมือ เป็นเวลานาน

แน่นอนครับ ถ้าใช้ เลื่อยมือ บ่อยๆ โดยเฉพาะถ้าเอาไปตัดไม้เนื้อแข็งๆ อย่างไม้เแดง หรือไม้ที่แห้งมากๆ ตัวของฟันเลื่อยก็จะค่อยๆสึกไปตามเวลา แบบนี้ถือว่าเป็นเรื่องปกติเลยครับ ถ้าจะพูดให้เห็นภาพผมคิดว่ามันก็เหมือนกับมีดในครัวนั่นแหละครับ ที่ใช้หั่นไปเรื่อยๆ ไม่ลับบ้างมันก็ไม่คมเหมือนเดิมอยู่ดี แต่ถ้าใช้กับไม้เนื้ออ่อนอย่างไม้ยาง หรือไม้สน ก็จะทนกว่า ลับช้ากว่า เพราะมันไม่บั่นฟันเลื่อยแรงเท่าไม้แข็งนั่นเองครับ

2. การใช้งาน เลื่อยมือ ผิดประเภท

หลายคนอาจเคยเผลอใช้ เลื่อยมือ ผิดประเภท ผมว่าประเด็นนี้ต้องมีคนเคยทำแน่นๆใช่ไหมล่ะครับ? ใช้ตัดของที่มันไม่ควรตัด เช่น เอาเลื่อยไม้ไปฟันพลาสติก ตัดเหล็กบางๆ หรือบางทีก็ลืมดูว่ามีตะปูฝังอยู่ในไม้แล้วเลื่อยผ่านไปแบบไม่รู้ตัว ซึ่งเจ้าอุปสรรคพวกนี้แหละครับ ที่เป็นตัวการทำให้คมเลื่อยหายแว๊ปไปกับตา แทบไม่ทันรู้ตัวเลยก็ว่าได้ พอจะใช้งานรอบถัดไปมันถึงฝืดๆ หรือกินไม้น้อยลงกว่าเดิมนั่นเองครับ 

3. เก็บ เลื่อยมือ ไม่ดี

ถ้า เลื่อยมือ ของคุณถูกวางแหมะไว้ในกล่องรวมกับเครื่องมืออื่นๆ ไม่ว่าจะเป็น ไขควง ประแจ หรือโดยไม่มีปลอก ไม่มีผ้าห่อ หรือไม่ได้แขวนให้ดีๆ ล่ะก็… ไม่อยากจะพูดเลยครับ ฟันเลื่อยนี่แหละครับที่มักจะโดนกระแทกก่อนเพื่อน และผลก็คือฟันเลื่อยบิ่น คมสึกไปแบบไม่รู้ตัวนั่นแหละครับ

เลื่อยมือ แบบไหนลับได้? เลื่อยมือ แบบไหนลับไม่ได้?

คำตอบแบบตรงไปตรงมาก็คือ “เลื่อยมือ บางประเภทลับได้ แต่บางประเภทลับไม่ได้ครับ” ฟังดูเหมือนง่าย แต่จริงๆ แล้วเป็นจุดที่หลายคนเข้าใจผิดกันเยอะเลยครับ เพราะมองภายนอก เลื่อยมือ มันก็ดูคล้ายๆกันไปหมด พอเห็นฟันก็คิดว่าน่าจะลับได้เหมือนกันหมด แต่ความจริงมันมีรายละเอียดเล็กๆที่ซ่อนอยู่ ซึ่งถ้ารู้ไว้จะช่วยให้คุณไม่เสียเวลานั่งลับ เลื่อยมือ ที่ลับไม่เข้า และยังช่วยยืดอายุเครื่องมือของคุณได้อีกด้วย

เลื่อยมือ ที่ลับได้

• เลื่อยมือ แบบฟันเชื่อม (Hand Saw Tooth Set) ถ้าคุณเคยเห็นเลื่อยแบบเก่า ๆ ที่ช่างไม้รุ่นพ่อรุ่นลุงใช้กัน เลื่อยแบบนี้แหละครับคือของดีที่ลับได้ ฟันจะเป็นรูปตัว V เห็นชัดเจน ไม่ชุบแข็งมากเกินไป ทำให้ใช้ตะไบธรรมดาลับได้สบาย ๆ ใครที่ชอบดูคลิปช่างลับเลื่อยใน YouTube น่าจะคุ้นหน้าคุ้นตากับเลื่อยแบบนี้ดีเลยครับ
• เลื่อยไม้แบบญี่ปุ่น (Ryoba / Dozuki) เลื่อยสัญชาติญี่ปุ่นที่ใครหลายคนหลงรัก เพราะให้รอยตัดที่เนียนกริบสุด ๆ บางรุ่นนี่บอกเลยครับว่านอกจากจะใช้งานดีแล้ว ยังลับได้ด้วยนะ ถ้าทำจากเหล็กที่ไม่ได้ผ่านการชุบแข็ง ซึ่งจะมีความยืดหยุ่นพอให้ตะไบลับคมได้แบบไม่ฝืดมือ แถมถ้าใครเคยลองใช้จะรู้เลยว่าแค่จับมุมลับดี ๆ หน่อย ก็สามารถฟื้นชีวิตให้เลื่อยกลับมาคมกริบเหมือนวันแรกได้เลยครับ

เลื่อยมือ ที่ลับไม่ได้

• เลื่อยฟันชุบแข็ง (Hardpoint Saw อันนี้บอกเลยครับว่าเป็น เลื่อยมือ ที่เห็นกันทั่วไปตามร้านเครื่องมือช่างยุคนี้เลยครับ ฟันเลื่อยจะดูแปลกๆตาไปนิดนึง คือจะมีสีเข้มหรือเคลือบมันๆ หน่อย ไม่ใช่ฟันเหล็กสีเงินแบบดั้งเดิมนะ เพราะเค้าชุบแข็งมาแล้ว คมจัดก็จริงแต่แลกมากับข้อเสียคือ “ลับไม่ได้!” หรือถ้าฝืนลับก็คือเปลืองตะไบฟรีๆครับ ลับเท่าไหร่ก็ไม่คมขึ้น แถมอาจพังทั้งตะไบทั้งเลื่อยไปอีกต่างหาก เสียเวลาไปเปล่าๆครับ ผมคิดว่าสู้เปลี่ยนใบใหม่คุ้มกว่าเยอะ
• เลื่อยใบถอดไม่ได้ บางรุ่นเค้าออกแบบมาชัดเจนเลยครับว่า พอใบเลื่อยทื่อก็แค่ถอดเปลี่ยนใบใหม่ ไม่ได้ตั้งใจให้ลับฟันกันแบบจริงจัง ซึ่งก็สะดวกดีนะครับสำหรับคนที่ไม่อยากเสียเวลามานั่งลับเอง แต่ก็แลกมาด้วยค่าใช้จ่ายที่ต้องซื้อใบใหม่อยู่เรื่อย ๆ ถ้าใช้บ่อยนี่เปลี่ยนกันเดือนละครั้งก็มีเหมือนกัน!

วิธีสังเกตว่า เลื่อยมือ ลับได้หรือไม่

• ฟันเลื่อยสีเงินด้าน ลักษณะคมแหลม ดูแล้วไม่แข็งโป๊กแบบฟันเลื่อยชุบแข็ง มีความยืดหยุ่นหน่อย ๆ แบบนี้แหละครับ ลับได้ สบายใจได้เลย ถ้าฟันหน้าตาแบบนี้ เอาตะไบมาลับถูกมุมหน่อย ก็กลับมาคมเฉียบเหมือนใหม่ได้ไม่ยากครับ
• ฟันเลื่อยสีเข้ม เหมือนเคลือบดำแข็ง ๆ แบบที่ดูเงา ๆ ดำ ๆ นั่นแหละครับ ลับไม่ได้ นะครับ อย่าฝืนเอาตะไบไปลับเชียว เดี๋ยวจะเจ็บใจเพราะมันไม่เข้าเลยสักนิด เสียทั้งแรง เสียทั้งอารมณ์ แถมตะไบอาจจะพังก่อนเลื่อยอีกต่างหาก!

อุปกรณ์ที่ใช้ในการลับ เลื่อยมือ

ถ้าคุณแน่ใจว่า เลื่อยมือ ของคุณลับได้จริง ไม่ใช่แบบฟันชุบแข็งหรือลับไม่เข้า ต่อไปนี้คืออุปกรณ์ที่ควรมีติดกล่องเครื่องมือไว้เลยครับ บอกเลยว่าถ้ามีครบ ชีวิตคุณจะง่ายขึ้นเยอะตอนลับเลื่อย ไม่ต้องงมหาอุปกรณ์ให้วุ่นวาย

• ตะไบสามเหลี่ยม เป็นตะไบหลักที่ใช้ลับฟันเลื่อยเลยครับ เรียกว่าใครจะลับ เลื่อยมือ เองต้องมีติดกล่องไว้สักอัน มีให้เลือกหลายขนาด อย่างเบอร์ 4 หรือเบอร์ 6 ซึ่งเหมาะสำหรับลับฟันเลื่อยที่เป็นทรงตัว V ยิ่งถ้าคุณจับมุมลับถูก ใช้ไปไม่กี่รอบก็เห็นคมชัดขึ้นได้เลยครับ
• แว่นขยายหรือตะเกียงส่อง เพื่อให้เห็นคมฟันเลื่อยได้ชัดเจนขึ้น โดยเฉพาะถ้าเจอฟันเลื่อยเล็กจิ๋วหรืองานที่ต้องใช้ความละเอียดหน่อย แบบนั้นถ้าไม่มีตัวช่วยดี ๆ ตาลายแน่นอนครับ! จะใช้แว่นขยายหรือไฟส่องก็ได้ ช่วยให้ลับได้แม่น ไม่ต้องเพ่งจนปวดตา
• ปากกาจับชิ้นงาน อุปกรณ์ตัวนี้เหมือนเป็นเพื่อนคู่ใจของช่างเลยครับ ช่วยจับเลื่อยให้อยู่นิ่งๆ ระหว่างที่เรากำลังลับ ไม่ให้มันสั่นหรือขยับไปมา เพราะถ้าเลื่อยไหลตอนลับเมื่อไหร่ รับรองว่าเสียทั้งคม เสียทั้งมุม แถมมืออาจพลาดได้อีกต่างหาก!
• คีมง้างฟันเลื่อย เจ้าเครื่องมือนี้เอาไว้สำหรับง้างฟันเลื่อยให้เอียงสลับซ้าย-ขวาแบบพอดี ๆ เลยครับ เพื่อให้ตอนเราเลื่อย มันจะไม่ฝืด ไม่ติดไม้ และเลื่อยลื่น ๆ ไปได้แบบมือโปร ไม่ต้องออกแรงเยอะให้เมื่อยแขน

ขั้นตอนการลับ เลื่อยมือ แบบละเอียด

1. เตรียมพื้นที่และจับ เลื่อยมือ ให้มั่นคง

จับเลื่อยให้แน่น ๆ ด้วยปากกาโต๊ะช่างครับ เอาให้มั่นเลย ไม่ขยับไปมา แล้วจัดตำแหน่งให้ฟันเลื่อยโผล่พ้นขอบปากกาออกมานิดหน่อยพอประมาณ อย่าให้มันต่ำเกินไปเดี๋ยวลับไม่สะดวก หรือถ้าสูงเกินก็ลับยากอีกเหมือนกันครับ เอาแค่ให้เราถือมือลับได้ถนัด ๆ ก็พอ

2. ตรวจดูฟันเลื่อยก่อนลับ

ลองสังเกตฟันเลื่อยดี ๆ ครับ ว่ายังเรียงตัวสวยอยู่ไหม? หรือมีบางซี่บิ่น ๆ หลุด ๆ ไปแล้วบ้าง? แล้วฟันเลื่อยดูทู่แค่ไหน? ถ้าเห็นว่าฟันเริ่มสึกไม่เท่ากัน เช่น ซี่นี้สูง ซี่นั้นต่ำ แบบนี้เราต้องจัดระเบียบใหม่ก่อนลับครับ อาจต้องใช้หินเจียรหรือตะไบขัดหน้าให้ฟันเรียบเท่ากันก่อน จะได้ลับง่ายและคมสม่ำเสมอทั้งแผง

3. ลับฟันเลื่อย

ใช้ตะไบสามเหลี่ยมลับฟันเลื่อยตามองศาเดิมของฟันครับ ลับแบบค่อย ๆ ปัดไปด้านเดียว อย่าปัดกลับไปกลับมาเดี๋ยวคมจะเสีย แล้วค่อยลับฟันสลับกันทีละซี่ วิธีง่าย ๆ ที่ผมชอบใช้ก็คือ ลับเฉพาะฟันด้านซ้ายให้ครบก่อน แล้วค่อยกลับด้านมาลับฝั่งขวา ทีนี้ก็ไม่งง ไม่หลงซี่แน่นอนครับ

4. ปรับมุมฟันให้สมดุล 

หลังจากลับฟันจนคมได้ที่แล้ว อย่าลืมขั้นตอนนี้เด็ดขาดเลยครับ! ให้หยิบเครื่องมือง้างฟันเลื่อย (Saw Set Tool) มาง้างฟันทีละซี่ สลับซ้าย-ขวาให้ได้องศาเท่ากัน เพราะถ้าไม่ง้างหรือทำไม่เท่ากัน ใบเลื่อยจะฝืด ๆ เหมือนมันหนีบไม้ไว้ตอนตัด แล้วเราก็จะต้องออกแรงเพิ่มโดยไม่จำเป็น งานก็ไม่เนียน แถมเหนื่อยอีกต่างหาก!

5. ทดลองตัด และปรับแต่งเล็กน้อย

พอเราลับเสร็จแล้ว อย่าเพิ่งมั่นใจจนเก็บเข้ากล่องเลยครับ! ลองหยิบไม้จริงมาทดลองตัดดูสักหน่อย ถ้ายังรู้สึกว่าเลื่อยฝืด ๆ ไม่ลื่นเหมือนที่ควร หรือเส้นตัดเอียงแปลก ๆ เบี้ยวไปทางใดทางหนึ่ง แปลว่ามุมฟันอาจยังไม่เป๊ะ ต้องตรวจดูอีกสักรอบ หรืออาจต้องกลับไปลับบางจุดเพิ่มเล็กน้อย เพื่อให้เลื่อยกลับมาทำงานได้เนียน ๆ อย่างที่ตั้งใจไว้

ลับ เลื่อยมือ เองดีไหม? หรือควรให้ช่างทำ?

คำถามนี้ผมได้ยินบ่อยเลยครับ หลายคนลังเลว่าจะลับเองดีไหม หรือควรยกให้ช่างไปเลย? เอาจริง ๆ แล้ว ลับเลื่อยเองไม่ได้ยากอย่างที่คิดครับ แต่ก็ต้องบอกตามตรงว่าต้องใช้ความใจเย็นและฝึกมือพอสมควรในช่วงแรก ถ้าเข้าใจหลักการและมีอุปกรณ์ครบ ลองสักสองสามรอบก็น่าจะจับทางได้แล้วครับ

เหมาะกับการลับเอง

• เลื่อยฟันไม่ถี่มาก (ฟันใหญ่): พวกเลื่อยที่ฟันห่างหน่อยนี่แหละครับ ลับง่าย มองเห็นชัด ไม่ต้องเพ่งมาก เหมาะมากกับมือใหม่ที่เพิ่งเริ่มลองลับเลื่อยเอง แค่ตั้งมุมให้ถูก ใจเย็น ๆ ลับไปทีละซี่ ก็พอเห็นผลแล้วครับ
• เหมาะกับมือใหม่ที่อยากลองลับเอง เพราะมองเห็นฟันชัด ลับง่าย ไม่ปวดตา
• ใช้เลื่อยบ่อยจนรู้สึกว่าเปลี่ยนใบทีไรเจ็บกระเป๋าทุกที ลองลับเองก็คุ้มดีครับ
• ถ้ามีเวลาว่างนิดหน่อยกับเครื่องมือครบ ๆ ก็พร้อมลุยได้เลย ไม่ต้องพึ่งร้าน

เหมาะกับการส่งช่างลับ

• เลื่อยแบบละเอียดที่มีฟันเล็กจิ๋ว อย่างเลื่อยฉลุ หรือเลื่อยบางรุ่นที่ไว้ใช้ทำงานประณีต ๆ พวกนี้ต้องบอกเลยครับว่าไม่ง่าย ลับเองทีนี่ต้องเพ่งจนตาแทบเหล่! ถ้าไม่ชัวร์หรือไม่มีเครื่องมือดี ๆ แนะนำว่าให้ส่งให้ช่างที่มีประสบการณ์ลับให้จะดีกว่าครับ ทั้งเร็ว ทั้งเป๊ะ
• ยังไม่มีอุปกรณ์ติดตัวเลย แถมไม่เคยลับเองสักครั้ง แบบนี้ถ้าจะเริ่มลับเองอาจต้องศึกษาหลายขั้นตอนอยู่เหมือนกันครับ ซึ่งถ้าไม่มั่นใจ ก็ไม่ผิดที่จะฝากให้ช่างมือโปรช่วยจัดการให้นะครับ ประหยัดเวลา แถมได้คมเป๊ะ ๆ กลับมาใช้งานแน่นอน
• เลื่อยของบางคนอาจจะเป็นรุ่นพิเศษ หรือเป็นของดีราคาสูงที่ใช้งานมานาน มีคุณค่าทั้งทางใจและราคา แบบนี้ไม่อยากเสี่ยงลับพลาดเองใช่ไหมครับ? แนะนำให้ส่งให้ช่างที่มีประสบการณ์จัดการให้น่าจะเวิร์คที่สุดครับ ได้ความมั่นใจว่าเลื่อยจะกลับมาคมเป๊ะ โดยไม่ต้องลุ้นว่าจะลับพลาดแล้วต้องซื้อใหม่

ข้อควรระวังในการลับ เลื่อยมือ

1. ลับผิดมุม = เลื่อยไม่กินไม้

ถ้ามุมองศาของฟันเลื่อยผิดไปจากเดิมเยอะเกินไป บอกเลยครับว่าเลื่อยจะไม่กินไม้เลย หรือกินแบบฝืด ๆ ต้องออกแรงจนเหงื่อตก ตัดแล้วก็ไม่ลื่นเหมือนเดิม เสียวว่าจะต้องเริ่มใหม่อีกรอบ แนะนำว่าตอนลับต้องใจเย็น ลับให้ได้มุมใกล้เคียงของเดิมที่สุด จะได้ไม่เสียแรงฟรี

2. ลับลึกเกินไป = ฟันหักง่าย

ถ้าคุณลับฟันเลื่อยลึกเกินไปแบบไม่รู้ตัว ฟันมันจะบางจนแทบจะกลายเป็นใบมีดโกนครับ ซึ่งแบบนั้นไม่ดีแน่นอน เพราะนอกจากจะเปราะแล้ว ยังหักง่ายอีกด้วย เผลอใช้แรงเยอะนิดเดียวก็ชำรุดได้เลย เพราะฉะนั้น ลับแค่พอคมก็พอครับ อย่าไปใจร้อนลับซะลึกเกิน!

3. ลับไม่สม่ำเสมอ = ตัดเบี้ยว

ถ้าฟันแต่ละซี่คมไม่เท่ากัน หรือองศาไม่บาลานซ์กัน บอกเลยครับว่าเวลาเลื่อยจริงมันจะพาเบี้ยวไปข้างใดข้างหนึ่งโดยอัตโนมัติ แบบที่เราไม่ได้ตั้งใจเลย เหมือนมันมีชีวิตของตัวเองตัดเฉไปเรื่อย ๆ จะฝืนให้ตรงก็ต้องออกแรงเยอะ เสียทั้งไม้ เสียทั้งพลังครับ

4. ง้างฟันไม่เท่ากัน = ใบติดไม้

ถ้าเราง้างฟันไม่เท่ากัน หรือไม่ได้สลับซ้าย-ขวาให้พอดี เลื่อยจะออกอาการงอแงทันทีครับ มันจะฝืด ๆ หนีบไม้แน่นตอนตัด ต้องออกแรงดันสุดตัวถึงจะไปต่อได้ แบบนี้ทั้งเหนื่อยทั้งเสียจังหวะ แนะนำว่าอย่ามองข้ามขั้นตอนนี้เด็ดขาดเลยครับ!

สรุป

คำตอบคือ “ได้” ครับ! แต่ต้องดูว่าเลื่อยของคุณเป็นแบบที่ลับได้หรือไม่ โดยเฉพาะเลื่อยที่ไม่ชุบแข็ง และฟันไม่เล็กจนเกินไป หากใช่ ก็สามารถลับให้กลับมาคมได้เหมือนใหม่ หรือใกล้เคียงได้มากเลยทีเดียว หากคุณรักในการใช้เครื่องมือช่าง และอยากประหยัดงบในระยะยาว การฝึกลับเลื่อยเองจะคุ้มค่า และทำให้คุณเข้าใจเครื่องมือของคุณมากขึ้นไปอีกขั้น แต่ถ้าคุณยังไม่แน่ใจ การปรึกษาร้านลับมืออาชีพก็เป็นทางเลือกที่ดีไม่แพ้กันครับ